Δείτε το φυλλάδιο.

Ο δεύτερος τύπος αφορά στις διαδικτυακές σχέσεις. Υπερβολική, δηλαδή, ενασχόληση σε διαδικτυακές διαπροσωπικές σχέσεις στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης και τα δωμάτια συνομιλίας – γνωστά ως chat rooms – ή άλλων υπηρεσιών άμεσης ανταλλαγής μηνυμάτων όπως το MSN.

Ο τρίτος τύπος αφορά στην υπερβολική ενασχόληση με τον τζόγο και τις διαδικτυακές αγορές.

Στον τέταρτο τύπο περιλαμβάνεται η υπερβολική περιήγηση, δηλαδή συνεχόμενο και διαρκές «σερφάρισμα» στο Διαδίκτυο και αναζητήσεις σε βάσεις δεδομένων.

Τέλος, ο πέμπτος τύπος αφορά στην υπερβολική ενασχόληση με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, εμμονή, δηλαδή, με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, που όπως φαίνεται στη χώρα μας μαζί με τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν τους πρωταρχικούς παράγοντες που οδηγούν σε διαδικτυακές συμπεριφορές εξάρτησης.

Για παράδειγμα, μπορεί να παρατηρηθεί:

• Αδυναμία του ατόμου να σταματήσει τη δραστηριότητα, ή ανεπιτυχείς προσπάθειες να μειώσει ή να ελέγξει το χρόνο ενασχόλησης με το διαδίκτυο.
• Επιθυμία να περνά ολοένα και περισσότερο χρόνο στο Διαδίκτυο και περισσότερο από αυτό που είχε αρχικά προγραμματιστεί.
• Σκέψεις για προηγούμενες online δραστηριότητες ή αναμονή της επόμενης δραστηριότητας online.
• Χρήση του Διαδικτύου για όλο και περισσότερο χρονικό διάστημα προκειμένου να ικανοποιηθεί.
• Παραμέληση ή και απομόνωση από την οικογένεια και τους φίλους και διακινδύνευση απώλειας σημαντικών σχέσεων ή εκπαιδευτικών ευκαιριών και μείωση των σχολικών επιδόσεων.
• Συναισθηματικό κενό, ανία, ανησυχία, άσχημη διάθεση, επιθετικότητα, όταν δεν είναι online, ή όταν προσπαθεί να περιορίσει τη χρήση.
• Επανάπαυση στην οικογένεια και τους φίλους ή αδιαφορία σχετικά με τις δραστηριότητες και τις ευθύνες που του αναλογούν.
• Αίσθηση ευεξίας, ευτυχίας και ευφορίας όταν βρίσκεσαι στον υπολογιστή.
• Αισθήματα ενοχής ή αμυντική συμπεριφορά σχετικά με τη χρήση του Διαδικτύου που μπορούν να εκδηλωθούν και με ψέματα προς τα μέλη της οικογένειας ή φίλους, προκειμένου να αποκρύψει το χρόνο παραμονής στο Διαδίκτυο.
• Χρήση του Διαδικτύου σαν ένα τρόπο για να ξεφύγει από τα προβλήματα η να απαλλαγεί από ένα αίσθημα δυσφορίας και κακής διάθεσης.

Μπορούν όμως να παρατηρηθούν και διάφορα σωματικά συμπτώματα όπως:

• Το σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα.
• Ξηροφθαλμία.
• Ημικρανίες και σοβαροί πονοκέφαλοι.
• Προβλήματα και πόνοι στη μέση.
• Διατροφικές ατασθαλίες, όπως, για παράδειγμα, η παράλειψη γευμάτων.
• Παραμέληση της προσωπικής υγιεινής.
• Διαταραχές του ύπνου και αλλαγές στις ώρες του ύπνου, όπως υπνηλία τις πρωινές ώρες εξαιτίας της χρήσης του Διαδικτύου τη νύχτα.

• Ο σκοπός μας είναι να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αναπτύξουν τα ίδια τον απαραίτητο αυτό-έλεγχο και αυτοπειθαρχία αναφορικά με τη χρήση του Διαδικτύου. Ο χρόνος που μένουν τα παιδιά μας στον υπολογιστή και το Διαδίκτυο δεν πρέπει να τους στερεί ούτε ένα λεπτό από την οικογένειά τους, το παιχνίδι τους, τα χόμπι τους, τους φίλους τους, το διάβασμά τους και τον ύπνο τους.
• Είναι σημαντικό να μη χρησιμοποιούμε την πρόσβαση στο Διαδίκτυο σαν ανταμοιβή μιας καλής συμπεριφοράς του παιδιού ή να απαγορεύουμε την πρόσβαση στον υπολογιστή σαν τιμωρία.
• Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι τα παιδιά μπορεί να προσποιούνται πως είναι κάποιοι άλλοι όταν βρίσκονται στο Διαδίκτυο. Συνεπώς, εάν δεν είναι ευτυχισμένα στον πραγματικό κόσμο, μπορεί να θέλουν να ξοδεύουν συνεχώς περισσότερο χρόνο στο Διαδίκτυο.
• Ας εξερευνήσουμε τις δικές μας διαδικτυακές συνήθειες, καθώς ως γονείς ή εκπαιδευτικοί αποτελούμε από τα πιο σημαντικά πρότυπα προς μίμηση.
• Καλό είναι να έχουμε τους υπολογιστές που έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο μακριά από τα υπνοδωμάτια των παιδιών και σε κοινόχρηστους χώρους, ώστε να μπορούμε να επιβλέψουμε τις ώρες που δαπανούν.
• Ας θυμόμαστε ότι ο προτεινόμενος καθημερινό χρόνος μπροστά στην οθόνη (υπολογιστή, τηλεόρασης κ.λπ.) δε θα πρέπει να ξεπερνάει τις 2 ώρες.
• Ας αφιερώσουμε χρόνο στα παιδιά μας. Το Διαδίκτυο και ο υπολογιστής δεν μπορεί και δεν πρέπει να υποκαταστήσει τη δική μας παρουσία.
• Καλό είναι να εγκαταστήσουμε φίλτρα γονικού ελέγχου σε όλες τις συσκευές που συνδέονται στο διαδίκτυο. Τα φίλτρα δεν αφορούν μόνο στο μπλοκάρισμα ή στο κλείδωμα ακατάλληλου υλικού, αλλά αποτελούν και ένα εργαλείο που μπορεί να βοηθήσει στη θέσπιση συγκεκριμένων ορίων καθώς τα παιδιά αναπτύσσονται και μεγαλώνουν. Ας έχουμε υπόψη ότι από μόνα τους τα φίλτρα δεν είναι η λύση ή η απάντηση για την ασφάλεια των παιδιών, αλλά αποτελούν ένα καλό ξεκίνημα.
• Ας ενθαρρύνουμε τα παιδιά να ασχολούνται με νέες δραστηριότητες και χόμπι που δεν περιλαμβάνουν τον υπολογιστή και ας ενθαρρύνουμε τις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις. Η έκθεση των παιδιών σε ποικίλα ερεθίσματα και η συμμετοχή τους σε καλλιτεχνικές, αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες είναι ένας πολύ καλός τρόπος που θα τα βοηθήσει να υιοθετήσουν έναν ισορροπημένο και δημιουργικό τρόπο ζωής.
• Παρόλα αυτά, αν τα συμπτώματα επιμένουν, θα ήταν καλό να ζητήσουμε άμεσα βοήθεια από κάποιον ειδικό.

• Να βάλουμε τα απαραίτητα ΟΡΙΑ και να απολαμβάνουμε τα θετικά της τεχνολογίας χωρίς αρνητικές συνέπειες.
• Να αναζητήσουμε βοήθεια, εάν χρειαστεί.
• Να ενημερώσουμε τους φίλους μας εάν ΔΕΝ βάζουν όρια ή χρειάζονται βοήθεια.
• Να μην παραμελούμε τις δραστηριότητές μας, τον ύπνο μας, τους φίλους μας και την οικογένειά μας προς χάρη του Διαδικτύου.

Ας έχουμε υπόψη μας ότι:

• Εάν το πρόβλημα αναγνωριστεί σε αρχικό στάδιο, είναι πολύ πιο εύκολο να αντιμετωπισθεί.
• Όταν παίζουμε ηλεκτρονικά παιχνίδια μετά την επιστροφή μας από το σχολείο, η απόδοσή μας στις άλλες δραστηριότητες (διάβασμα, αθλητισμός κλπ) είναι σαφώς περιορισμένη.

Συγκεκριμένα, ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός μπορεί να λάβει χώρα μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, δωματίων συνομιλίας, σελίδων κοινωνικής δικτύωσης, μέσω άλλων ιστοσελίδων σχετικών με ηλεκτρονικά παιχνίδια ή υπηρεσιών άμεσης ανταλλαγής μηνυμάτων.

Δείτε το φυλλάδιο.

• Αποστολή κειμένων, e-mail, ή άμεσων μηνυμάτων με βλαβερό και απειλητικό περιεχόμενο ή αποστολή «αστείων» που γελοιοποιούν κάποιο παιδί. Τα μηνύματα αυτά μπορεί να σταλθούν απευθείας σε ένα παιδί, ή να σταλθούν σε μια ομάδα ατόμων, προκειμένου να ενθαρρυνθούν να πάρουν μέρος στον εκφοβισμό.
• Δημοσίευση ή αποστολή προσωπικών πληροφοριών ή ευαίσθητων πληροφοριών (όπως, για παράδειγμα, σεξουαλικές προτιμήσεις ή κάποιο προσωπικό πρόβλημα) σε πολλαπλούς παραλήπτες και δημοσίευση δυσάρεστων φωτογραφιών ή μηνυμάτων για άλλους σε ιστολόγια (blogs), σε ιστοχώρους κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. Facebook), ή σε άλλες ιστοσελίδες.
• Δημιουργία ψεύτικου διαδικτυακού προφίλ σε κάποια σελίδα κοινωνικής δικτύωσης, με στόχο την γελοιοποίηση κάποιου παιδιού, ή δημιουργία «σελίδας» ή «γκρουπ» π.χ. στο facebook, το οποίο στοχεύει στην κοροϊδία ή στον εξευτελισμό ενός ανηλίκου.
• Αποστολή κακοποιητικών και εξευτελιστικών μηνυμάτων, βίντεο μέσω κινητών τηλεφώνων ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ή αποστολή απειλών για τη σωματική ακεραιότητα στο θύμα ή σε άλλους παραλήπτες.
• Αποστολή ιών ή άλλων πειρατικών προγραμμάτων με σκοπό να βλάψουν τον υπολογιστή κάποιου παιδιού ή να το κατασκοπεύσουν.
• Δημιουργία κάποιου είδους «ψηφοφορίας» σε έναν ιστοχώρο, όπου τα παιδιά μπορούν να ψηφίσουν για το ποιο είναι το πιο άσχημο ή το πιο χοντρό παιδί του σχολείου με σκοπό να εξευτελίσουν ή να ντροπιάσουν κάποιο παιδί.
• Απειλή συμπαικτών στα διαδικτυακά παιχνίδια, δηλαδή περιπτώσεις όπου κάποιοι παίκτες απειλούν άλλους συμπαίκτες στα παιχνίδια αυτά. Μπορεί, επίσης, να κλειδώσουν παίκτες έξω από το παιχνίδι, να διαδώσουν ψεύτικες φήμες, ή να κλέψουν τους κωδικούς, προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση στο λογαριασμό του παίκτη.
• Κλοπή ταυτότητας ή παραβίαση προσωπικού λογαριασμού και χρήση του ονόματος ξένου χρήστη με σκοπό τη διάδοση φημών και ψεμάτων για κάποιον τρίτο ή για οποιοδήποτε άλλο σκοπό.
• Επαναλαμβανόμενες νεκρές κλήσεις.
• Δημιουργία ιστοσελίδων που στοχοποιούν συγκεκριμένα άτομα καλώντας και άλλους να δημοσιεύουν μηνύματα μίσους που μπορεί να περιλαμβάνουν παραδείγματα ρατσισμού, σεξισμού κ.λπ.
• Δημοσίευση πραγματικών ή ψεύτικων φωτογραφιών σεξουαλικού περιεχομένου που απεικονίζουν ένα συγκεκριμένο παιδί και που αποστέλλονται σε πλήθος παραληπτών.
• Εγγραφή κάποιου παιδιού σε ιστοχώρο πορνογραφικού περιεχομένου χωρίς τη συγκατάθεσή του και αποστολή πορνογραφικού υλικού.

• Ας μην ξεχνάμε ότι, το να έχουμε πάντα ανοιχτό το κανάλι επικοινωνίας με τα παιδιά μας, είναι εξαιρετικής σημασίας, προκειμένου τα παιδιά να νιώθουν την ασφάλεια και την εμπιστοσύνη να συζητήσουν μαζί μας οποιοδήποτε θέμα τα απασχολεί ή τα φοβίζει.
• Ας θυμόμαστε ότι, όταν παιδιά είναι στον υπολογιστή που έχουμε στο σπίτι μας, αυτό δε σημαίνει ότι είναι ασφαλή και προστατευμένα.
• Ας γίνουμε και οι ίδιοι μέρος της διαδικτυακής ζωής των παιδιών μας και ας είμαστε εξοικειωμένοι με το Διαδίκτυο. Αυτό θα βοηθήσει και τα ίδια τα παιδιά να μοιραστούν μαζί μας τις διαδικτυακές τους εμπειρίες. Το Διαδίκτυο είναι ένα σημαντικό εργαλείο που ήρθε και θα παραμείνει στη ζωή μας και η δαιμονοποίησή του σίγουρα δεν ωφελεί.
• Ας μάθουμε τους διαδικτυακούς φίλους των παιδιών μας, όπως γνωρίζουμε τους φίλους τους στην πραγματική ζωή!
• Μαθαίνουμε στα παιδιά μας να προστατεύουν τα προσωπικά τους δεδομένα.
• Ας είμαστε σε επιφυλακή για ενδείξεις ότι το παιδί έχει γίνει στόχος ηλεκτρονικού εκφοβισμού, π.χ. συναισθηματική αναστάτωση, αποφυγή φίλων, σχολείου, δραστηριοτήτων, πτώση επιδόσεων, άγχος, φόβος. Είναι σημαντικό να μην υποτιμήσουμε τα συναισθήματα του παιδιού, σκεπτόμενοι ότι το πρόβλημα δε λαμβάνει χώρα στο φυσικό περιβάλλον, καθώς το Διαδίκτυο αποτελεί πια μέρος της πραγματικότητας, ειδικά των νέων παιδιών, και οτιδήποτε συμβαίνει εκεί μπορεί να έχει άμεσες επιπτώσεις στη συναισθηματική και ψυχική τους υγεία.
• Συχνά τα παιδιά αποφεύγουν να αναφέρουν τα δυσάρεστα που συναντούν στο Διαδίκτυο ή στο κινητό τους, ενώ υποστηρίζεται ότι πολλά παιδιά δεν αποκαλύπτουν σε κάποιο γονέα ή εκπαιδευτικό ότι γίνονται θύματα ηλεκτρονικού εκφοβισμού. Είναι, λοιπόν, βασικό να τους εξηγήσουμε ότι, αν τους συμβεί κάτι δυσάρεστο, δε φταίνε τα ίδια και γι’ αυτό θα πρέπει να το αναφέρουν άμεσα σε εμάς.
• Εάν κάποιο παιδί είναι θύμα του ηλεκτρονικού εκφοβισμού, θα ήταν καλό να ερευνήσουμε εάν ο δράστης βρίσκεται στο κοντινό του περιβάλλον (π.χ. συμμαθητής, φίλος, γνωστός). Συχνά ο θύτης είναι συμμαθητής ή φίλος, που για κάποιο λόγο θέλει να παρενοχλήσει, να γελοιοποιήσει, ή να εκφοβίσει το παιδί, ή που απλά το κάνει «για πλάκα» μην έχοντας συναίσθηση των πιθανών συνεπειών. Σε μια τέτοια περίπτωση θα ήταν καλό να μιλήσουμε άμεσα με τους γονείς του θύτη καθώς και με τη διεύθυνση του σχολείου.
• Τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και πώς να σέβονται τα δικαιώματα των άλλων. Ας διδάξουμε στα παιδιά ότι ανωνυμία στο Διαδίκτυο δε συνεπάγεται ανεύθυνη συμπεριφορά. Όλοι μας αφήνουμε ηλεκτρονικά ίχνη στο Διαδίκτυο, συνεπώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε ευγενικά, με κανόνες και με ηθική, όπως και στον πραγματικό κόσμο.

• Δε δίνουμε ποτέ τους κωδικούς μας σε κανέναν, ούτε στους καλύτερους φίλους μας.
• Ας μη στέλνουμε μηνύματα όταν είμαστε θυμωμένοι. Είναι δύσκολο να πάρουμε πίσω αυτά που έχουμε πει πάνω στο θυμό μας.
• Όταν κάτι δεν φαίνεται σωστό σε έναν ιστοχώρο ή μια συνομιλία, τότε κατά πάσα πιθανότητα δεν είναι. Γι’ αυτό, εάν αισθανθούμε άσχημα, ας βγούμε αμέσως από αυτό τον ιστοχώρο ή ας διακόψουμε αμέσως τη συνομιλία.
• Ας συνειδητοποιήσουμε ότι η διαδικτυακή επικοινωνία δεν είναι πάντα ιδιωτική, καθώς οι άλλοι μπορούν να αντιγράψουν, να εκτυπώσουν και να μοιραστούν μέ άλλους τα λεγόμενά μας ή τις φωτογραφίες μας.

Το grooming διεξάγεται μέσω του Διαδικτύου (σελίδες κοινωνικής δυκτύωσης, δωμάτια συνομιλιών, παιχνίδια), των κινητών τηλεφώνων, ή άλλων τεχνολογιών.

Δείτε το φυλλάδιο.

• Η εκδήλωση ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για κάποιον έφηβο, ή η έκφραση της επιθυμίας για προσωπική συνάντηση.
• Αποστολή σεξουαλικών-πορνογραφικών φωτογραφιών, συνδέσμων, βίντεο στον έφηβο.
• Κατεύθυνση των συζητήσεων, ούτως ώστε να συμπεριλάβουν σεξουαλικά ζητήματα.
• Ζήτηση προσωπικών φωτογραφιών από τον έφηβο.
• Αποστολή δώρων στον έφηβο όπως κινητά τηλέφωνα, ρούχα κ.α.

• Είναι σημαντικό τα παιδιά να γνωρίζουν ότι υπάρχουν στο Διαδίκτυο άνθρωποι με κακές προθέσεις και ότι δεν θα πρέπει ποτέ να κάνουν οτιδήποτε τα κάνει να αισθάνονται άβολα.
• Ας δώσουμε έμφαση στο να κατανοήσουν τα παιδιά ότι, αυτό που ισχυρίζονται κάποιοι άνθρωποι ότι είναι, και ο τρόπος που παρουσιάζονται στο Διαδίκτυο, δεν ανταποκρίνεται πάντα στην πραγματικότητα. Είναι σημαντικό να βεβαιωθούμε ότι τα παιδιά καταλαβαίνουν ότι δεν πρέπει να συναντηθούν με κάποιον που γνώρισαν στο Διαδίκτυο, ειδικά χωρίς την παρουσία κάποιου ενήλικα.
• Ας γνωρίζουμε ποιές συσκευές συνδέονται στο Διαδίκτυο και πώς. Στις μέρες μας υπάρχει πλήθος συσκευών που συνδέονται στο Διαδίκτυο. Είναι πολύ σημαντικό να είμαστε ενημερωμένοι ποιες συσκευές χρησιμοποιούν τα παιδιά για να συνδέονται στο Διαδίκτυο, όπως, για παράδειγμα, τα κινητά τηλέφωνα ή οι κονσόλες παιχνιδιών.
• Ας μιλάμε με τα παιδιά για το τι κάνουν στο Διαδίκτυο. Ας γίνουμε μέρος της διαδικτυακής τους ζωής. Με ειλικρινές ενδιαφέρον ας βρούμε ποιους ιστοχώρους επισκέπτονται και τί είναι αυτό που τους αρέσει. Ας έχουμε υπόψη μας ότι όταν τα παιδιά ξέρουν και νιώθουν ότι τα καταλαβαίνουμε, είναι πιο πιθανό να απευθυνθούν σε εμάς εάν αντιμετωπίσουν οποιοδήποτε πρόβλημα.
• Εάν προκύψουν ανάλογα προβλήματα προσπαθούμε να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας, να μην ενοχοποιήσουμε τον παιδί ή τον έφηβο, και να συζητήσουμε με λογικό τρόπο. Καθώς το «grooming» είναι ένα εξαιρετικά σοβαρό και επικίνδυνο φαινόμενο και είναι αξιόποινο βάσει της ελληνικής νομοθεσίας, θα ήταν σωστό να απευθυνθούμε σε ανάλογες υπηρεσίες, προκειμένου να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα αποτελεσματικά.

• Θυμόμαστε πάντα ότι είναι εύκολο στο Διαδίκτυο να πει κάποιος ψέματα για το ποιος πραγματικά είναι. Ακόμα και αν έχουμε συχνή επικοινωνία με κάποιον και για πολύ καιρό και αισθανόμαστε ότι τον γνωρίζουμε καλά, θυμόμαστε ότι δεν μπορούμε να ξέρουμε ποτέ, εάν κάποιος λέει την αλήθεια στο Διαδίκτυο. Ακόμα και αν κάποιος μας δείξει τη φωτογραφία του, αυτή η φωτογραφία μπορεί να είναι ψεύτικη. Αυτό βρίσκει εφαρμογή και στην κάμερα. Το να δούμε έναν άνθρωπο σε βίντεο δεν σημαίνει ότι είναι και ο ίδιος!
• Ας είμαστε προσεκτικοί ποιους αποδεχόμαστε να γίνουν «φίλοι» και με ποιούς μιλάμε στο Διαδίκτυο. Δυστυχώς, υπάρχουν ενήλικοι με κακές προθέσεις που χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο προκειμένου να πλησιάσουν τα παιδιά. Άρα, λοιπόν, είμαστε περισσότερο ασφαλείς όταν μιλάμε στο Διαδίκτυο με ανθρώπους που γνωρίζουμε και στον πραγματικό κόσμο.
• Χρησιμοποιούμε τις ρυθμίσεις απορρήτου στους ιστοχώρους που επισκεπτόμαστε. Προσαρμόζουμε τις ρυθμίσεις, έτσι ώστε να μη βλέπουν όλοι το προφίλ μας ή τις φωτογραφίες μας!
• Δεν κανονίζουμε συναντήσεις με ανθρώπους που στην ουσία δεν γνωρίζουμε, ακόμα και αν έχουμε γίνει «φίλοι» στο ίντερνετ. Κάποιος που δεν έχουμε δει ποτέ στον πραγματικό κόσμο παραμένει να είναι ένας ξένος!
• Χρησιμοποιούμε την κάμερα του υπολογιστή μόνο με τους ανθρώπους που γνωρίζουμε, και πάντα την αποσυνδέουμε όταν δεν τη χρησιμοποιούμε.
• Έχουμε πάντα στο μυαλό μας όταν πλοηγούμαστε στο Διαδίκτυο και όταν συνομιλούμε, ότι υπάρχουν ενήλικες που έρχονται σε επαφή με τα παιδιά και τους εφήβους, επειδή έχουν κακές προθέσεις.

• Τα φίλτρα γονικού ελέγχου μπορούν να μειώσουν αυτό τον κίνδυνο.
• Θα πρέπει να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να μας μιλάνε σε περίπτωση που έχουν έρθει αντιμέτωπα στο διαδίκτυο με κάτι που τα κάνει να αισθάνονται άβολα.
• Επίσης, είναι σημαντικό να καταγγείλουμε τις περιπτώσεις που θεωρούμε ότι το συγκεκριμένο υλικό είναι παράνομο (όπως για παράδειγμα σεξουαλικό υλικό με πρωταγωνιστές παιδιά).

• Ακατάλληλη ή κακή συμπεριφορά από κάποιον ή ακατάλληλο περιεχόμενο δεν είναι ποτέ εντάξει. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο, μπλοκάρουμε την πρόσβαση αυτού του χρήστη και το λέμε στους γονείς μας ή σε έναν ενήλικα που εμπιστευόμαστε.
• Είναι σημαντικό να χρησιμοποιούμε πάντα ιστοσελίδες και ιστοχώρους που είναι κατάλληλα για την ηλικία μας.

Μερικές φορές τα προσωπικά μας δεδομένα αφορούν ιδιαίτερα ευαίσθητα στοιχεία της ιδιωτικής μας ζωής, όπως στο θρήσκευμά μας, στις πολιτικές μας πεποιθήσεις, στην κατάσταση της υγείας μας, ή στην ερωτική μας ζωή.

Καθώς οτιδήποτε ανεβαίνει στο Διαδίκτυο μπορεί να μείνει εκεί για πάντα, μπορεί να είναι και άμεσα προσπελάσιμο από μελλοντικούς φίλους ή εργοδότες.

Είναι σημαντικό να διδάξουμε στα παιδιά την κριτική σκέψη και ότι θα πρέπει να σκέφτονται από την αρχή τι μοιράζονται και με ποιους στο Διαδίκτυο.

• Προσέχουμε πάντα τα προσωπικά μας δεδομένα στο Διαδίκτυο.
• Δε δημοσιεύουμε προσωπικά στοιχεία στο Διαδίκτυο, όπως όνομα, τηλέφωνο, διεύθυνση, σε ποιο σχολείο πηγαίνουμε, ή πληροφορίες για την οικογένειά μας.
• Όταν μπαίνουμε σε ιστοχώρους που ζητούν προσωπικά στοιχεία, συμβουλευόμαστε πάντα κάποιον ενήλικα και διαβάζουμε τους «όρους χρήσης» του κάθε ιστοχώρου.
• Δε δίνουμε ποτέ τους κωδικούς μας σε κανέναν, ούτε στους καλύτερούς μας φίλους.
• Επιλέγουμε «δυνατούς» κωδικούς, αποτελούμενους από 8 τουλάχιστον χαρακτήρες.
• Θυμόμαστε ότι δεν είμαστε ποτέ αόρατοι στο Διαδίκτυο. Όλοι οι χρήστες του Διαδικτύου αφήνουν «ηλεκτρονικά αποτυπώματα».
• Δημιουργούμε ασφαλή προφίλ στις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Ρυθμίζουμε το προφίλ μας, ώστε να μην είναι ορατό σε αγνώστους, και προσέχουμε να μη δεχόμαστε για διαδικτυακούς φίλους άτομα που δε γνωρίζουμε στον πραγματικό κόσμο.
• Θυμόμαστε ότι οτιδήποτε ανεβάζουμε στο Διαδίκτυο μπορεί να μείνει εκεί για πάντα! Αισθανόμαστε άνετα αν τις πληροφορίες ή φωτογραφίες που ανεβάζουμε στο Διαδίκτυο τις δει ο δάσκαλός μας, ο μελλοντικός μας φίλος, ο μελλοντικός μας εργοδότης; Εάν η απάντηση είναι «όχι», τότε δε θα πρέπει να τις ανεβάζουμε.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το «sexting» μπορεί να έχει σοβαρές νομικές συνέπειες, καθώς είναι παράνομη η διαδικασία της παραγωγής και της διανομής σεξουαλικών φωτογραφιών που αφορούν ανηλίκους. Έτσι, πολλά παιδιά έχουν κατηγορηθεί για αυτή τους την πράξη, ενώ δεν το ήξεραν. Έχουν ακόμα υπάρξει και περιπτώσεις (ειδικά στις Η.Π.Α) που κάποια παιδιά έχουν καταδικαστεί με την κατηγορία της διανομής παιδικής πορνογραφίας.

Προσπαθούμε να κρατάμε ανοιχτό το κανάλι επικοινωνίας με τα παιδιά σχετικά με τη διαδικτυακή τους ζωή, προκειμένου να αισθανθούν και τα ίδια άνετα να μας μιλήσουν και να μας συμβουλευτούν για οτιδήποτε χρειαστεί. Εάν προκύψουν ανάλογα προβλήματα, προσπαθούμε να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και να συζητήσουμε με λογικό τρόπο.

Εάν συμβαίνουν σοβαρά περιστατικά «sexting», είναι καλό να απευθυνθούμε σε ανάλογες υπηρεσίες, προκειμένου να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα αποτελεσματικά.

Παρατηρούμε ενδεχόμενες αλλαγές στο παιδί μας, αν συμπεριφέρεται παράξενα, αν κρατάει πολλά μυστικά, αν φαίνεται αγχωμένο και στεναχωρημένο. Καθώς, πολλές φορές, τα παιδιά ντρέπονται να μιλήσουν για ανάλογα θέματα, κάποιες διαφορετικές συμπεριφορές θα μπορούσαν να μας υποψιάσουν ότι αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα.

Η φωτογραφία αυτή μπορεί να βγει σε αντίτυπα και να διανεμηθεί σε άπειρους άλλους ανθρώπους πάρα πολύ γρήγορα, ενώ δεν μπορούμε να επανακτήσουμε τον έλεγχό της. Όταν μια φωτογραφία φεύγει από τη δική μας κατοχή, μπορεί να παραμείνει στο Διαδίκτυο για πάντα.

Οι φωτογραφίες αυτές μπορούν να μας «κυνηγούν» σε 10, 20, ή και 30 χρόνια από τώρα.